Afrika heeft relatief weinig bijgedragen aan de klimaatverandering en de vervuiling, maar de mensen worden er zwaarder door getroffen dan wij hier in Europa. In Afrika, en dus ook in Zambia, is dit aan den lijve voelbaar. Alles hangt met alles samen. Dus als het klimaat verandert, verandert er van alles mee. In Zambia brengt dit grote voedselonzekerheid met zich mee, omdat de landbouw afhankelijk is van de regenval. Vroeger konden de Zambiaanse boeren er de klok op gelijk zetten: het regenseizoen begon op Onafhankelijkheidsdag, 24 oktober. Nu is het onzeker: de regen valt steeds later en het regenseizoen wordt steeds korter. De regens worden bovendien heftiger, waardoor de boeren het zaad niet durven uitzaaien uit angst dat het wegspoelt. Dit leidt niet alleen tot grote voedselonzekerheid, maar ook tot minder inkomsten. De landbouw genereert maar liefst 20% van het bruto binnenlands product.
Ontbossing
Omdat alles met alles samenhangt, kunnen het neerslagpatroon en de waterberging (ook belangrijk voor de landbouw) niet los gezien worden van de ontbossing. Ruim 60% van het land is nog bedekt met bos. Dit wordt echter snel minder door de toenemende vraag van de groeiende bevolking. Jaarlijks verdwijnt er een oppervlakte van ongeveer 700.000 voetbalvelden. Het bos wordt gekapt om nieuwe landbouwgrond te creëren, voor de houtexport en steeds meer voor brandstof. 80% van de Zambianen beschikt niet over elektriciteit en mensen gebruiken houtskool om op te koken en voor verwarming. Hiervoor worden de bomen rondom de dorpen gekapt. De houtkap en de verminderde regenval vormen een gevaar voor het ecosysteem. Delen van Zambia lopen het risico om sluipenderwijs te veranderen in onvruchtbare semiwoestijn.
Armoede en klimaat
En toch kun je het de mensen haast niet kwalijk nemen. “Er zijn hier toch bomen genoeg?” Bovendien is de houtskool voor de straatarme plattelandsbevolking een bron van inkomsten. Alternatieven zijn er haast niet. Klimaatverandering en armoede houden elkaar in hun greep. Enerzijds veroorzaakt klimaatverandering armoede door bijvoorbeeld voedselonzekerheid. Anderzijds versterkt de armoede de klimaatverandering door de ontbossing om in levensbehoefte te voorzien. Het zou dus zomaar kunnen dat de bossen - en dus ook de mensen - meer baat hebben bij de uitbreiding van het elektriciteitsnetwerk gebaseerd op zonne-energie, dan bij een aanpak van het bosbeheer zelf. Vanuit de solidariteit van alle volken zou Zambia hiervoor financiële en technische hulp moet krijgen van andere landen.
Marjolein Tiemens-Hulscher
