In 2022 stond de campagne van Vastenactie geheel in het teken van landrechten, maar we hebben ons daar al eerder voor ingezet. In 2020 en 2021 steunden we een van het Acholi Religious Leaders’ Peace Initiative (ARLPI) in Noord-Oeganda. Arme plattelandsbewoners, vooral vrouwen en jongeren, kregen de materialen en training om hun land effectiever te gebruiken. Wat blijkt: een os en een ploeg maken een wereld van verschil. Deelnemer Anena Agnes doet haar verhaal.
Anena Agnes (30) weet wat het is om ‘van hand tot mond’ te leven. Of eigenlijk: overleven. Wat ze aan voedsel verbouwde, at ze direct op of gaf ze aan haar vier kinderen. Ze had geen voorraad, geen buffer. Zat het mee, dan aten ze oké. Zat het tegen vanwege droogte, ziekte of ongedierte, dan kwamen de ‘moeilijke beslissingen’. Eén maaltijd per dag voor het hele gezin, of zelf een hele dag niets. De simpelste dingen zijn dan een onoverkomelijke investering: een goed stuk gereedschap, zaden voor nieuwe oogst, een os laten komen om de akker te ploegen. Tijd en geld om een stevig huis te bouwen is er al helemaal niet. Een ‘miserabel leven’, zegt Anena.
Achtergesteld gebied
Anena was geen uitzondering. Veel mensen in het noorden van Oeganda leven zo. Het gebied blijft achter bij de rest van het land. Het overgrote deel van de mensen leeft hier van de landbouw, maar de productiviteit is laag. Er is gebrek aan materialen, maar ook aan kennis. Wie niet heeft geleerd hoe je een akker goed bijhoudt en voor constante oogst zorgt, kan dat niet zomaar. Mensen doen wat ze kunnen, ze vullen hun inkomen aan met dagwerk in de bouw. Of door handgemaakte spullen te verkopen.
Landconflicten voeden lokaal geweld
Het noorden van Oeganda was jaren lang oorlogsgebied. De beruchte militieleider Joseph Kony heeft er dood en verderf gezaaid: dorpen zijn verbrand, vrouwen verkracht en kinderen ontvoerd. Kony is nog altijd niet gepakt, maar de regio is nu rustiger. Na jaren in vluchtelingenkampen keren mensen nu terug naar hun geboortegrond. Dat leidt tot onderlinge spanning: bewoners ruziën over landbouwgrond waarvan niet duidelijk is wie de eigenaar is. De teruggekeerde bevolking claimt land dat ooit van hen was, maar een ander heeft het inmiddels gebruikt.
NGO’s die actief zijn in Noord-Oeganda zien talloze van dit soort kleine conflicten. Een oplossing is vaak lastig te vinden. Kadasters zijn er niet, of ze stammen nog uit de koloniale tijd. Officiële rechters zijn te duur, of ze worden niet erkend door de lokale bevolking. Dan moeten tribale dorpsoudsten het oplossen volgens het gewoonterecht. Deze wirwar leidt al snel tot problemen: bijvoorbeeld als de één zich beroept op stamlijnen en orale geschiedenis, en de ander op papieren van een vergeten overheidsinstantie. Of als de belangen van de beslissende autoriteit verstrengeld raken met een van de partijen. Geweld is vaak de enige uitkomst.
Het land weer vruchtbaar
Waar ligt de oplossing als de problemen zich zo opstapelen? Bij de vrouwen, is vaak het antwoord. Het Acholi Religious Leaders’ Peace Initiative (ARLPI) is een interreligieuze vredesorganisatie uit Acholi, een door sektarisch geweld geteisterde regio in Noord-Oeganda. De groep richt zich op wederopbouw, reïntegratie en landrechten, specifiek voor vrouwen en jongeren. Vastenactie heeft twee jaar met ARLPI samengewerkt. Wat dat heeft opgeleverd, horen we van Anena Agnes.
“Ik kon niet geloven dat ik geselecteerd was voor dit project. Het leek een wonder. Ik kreeg twee ossen en een ploeg, én een training om ze te gebruiken.” Voorheen had Anena veel van haar inkomen nodig om een os en een ploeg te laten komen. Nu heeft ze die zelf. “Ik heb zo veel bereikt dit seizoen: ik heb drie hectare nieuwe landbouwgrond opengebroken en zes verschillende gewassen geplant. Zo heb ik nu rijst, sesam, sojabonen en gierst.”
Anena en vijf andere deelnemers vertellen nu hun verhaal aan Vastenactie. Het begint te draaien bij hen: ze hebben wat meer inkomen, houden tijd over, kunnen hun kinderen onderhouden en naar school sturen. Dat straalt weer af op hun omgeving en draagt bij aan de ontwikkeling van een heel gebied. “We waarderen de steun van ARLPI en Vastenactie enorm,” laat één vrouw weten. “Ons leven is veranderd.”
